Jezelf zijn, hoe doe je dat?

Maria Mazarakis, zingevingscoach, 10 januari 2023

'We zijn niet ongelukkig omdat het leven zo gecompliceerd is, maar omdat we de achterliggende eenvoud missen…'

Wanneer je kijkt naar de levensloop van ieder van ons, dan komen we het leven binnen als een mini-mens dat volledig afhankelijk is van zijn of haar omgeving. Vaak bestaat die omgeving uit onze ouders, onze familie, de mensen op de crèche. Binnen die omgeving ‘zijn’ we en leven we onbewust met alles wat er is. We gedijen de eerste jaren goed op veel liefde, drinken, eten. We poepen, plassen, lachen, huilen en slapen veel. We ‘zijn’. Pas later komt het besef dat we ook iets of iemand kunnen ‘worden’. Steeds eerder in het leven van een kind ontstaat een verlangen of een idee; wie zou ik willen zijn, wat wil ik doen, hoe wil ik reageren. En vanaf dat moment zetten we alles in om die persoon te worden. Als we jong zijn willen we graag gelijk zijn aan de andere kinderen in onze omgeving en vooral niet opvallen. Ons leersysteem is daar overigens ook nog steeds heel sterk op gebaseerd. Als we iets ouder worden willen we graag lijken op de jongens of meiden in de klas of in ons team die ‘goed’ presteren, die ‘scoren’, die ‘net iets leuker’ zijn dan de anderen, die gemakkelijker communiceren en dingen gedaan krijgen. De uitzonderingen vallen op en worden meer gewaardeerd dan degenen die minder opvallen. Kinderen die anders zijn en daarin niet meegaan of niet mee kunnen, worden gepest. Zij leren al vroeg dat ‘anders zijn’ minder is en gaan extra hard hun best doen om erbij te horen en verdwijnen vaak in hun eigen wereld.

Op redelijk jonge leeftijd doen we dus al aardig ons best om (iemand) te ‘worden’ en worden daartoe ook gestimuleerd. Alles staat in dat teken: schoolprestaties, de keuze van vervolgonderwijs, banen. Het lijkt alsof alles draait om een interessant C.V.. Het accent ligt op de toekomst, op wat of wie we willen worden en minder op wie we oorspronkelijk ‘zijn’. Dat gegeven versterkt zich in de loop van ons leven. Hoe ouder we worden hoe meer onze omgeving, de persoonlijke maar ook de zakelijke wereld, van ons vraagt om uitzonderlijk te zijn: om uit te stijgen boven anderen. We perfectioneren onszelf en komen er gaandeweg achter dat dat een levenslange klus is. Door de vele levensverhalen die ik heb ontrafeld, zie ik wat dat met een mensenleven doet. Dat we naast de vele ontdekkingen die we doen en de lessen die we leren, we misschien iets dichter bij degene komen wie we willen zijn maar ook steeds verder wegraken van wie we oorspronkelijk zijn. We schuren en schaven er op los en op verschillende momenten in ons leven vragen we ons af: “Waar sta ik nu in dit ‘wordings-proces’: Ben ik er al?

Je levensverhaal begint niet bij jezelf maar bij jouw ouders en zelfs je voorouders. Hun geschiedenis, hun worstelingen met het leven, hun levenslessen geven zij door aan de volgende generatie. Daar staan we vaak niet zo bij stil. Elk huis kent zijn kruis, zeiden ze vroeger en dat geldt nog steeds. Dat kruis staat voor de leerlessen van je ouders, voor onopgelost trauma binnen het gezin of binnen het familiesysteem, voor onoverbrugbare problematiek en persoonlijkheidsstoringen. Die worstelingen van onze (voor)ouders bepalen voor een groot deel ons leven. We bewegen daarin mee, omdat het van ons verwacht wordt, omdat het zo ‘hoort’, omdat we anders gestraft worden, omdat we willen bijdragen aan de harmonie in onze omgeving… Anderzijds zetten we ons er aan af, wanneer de leefregels niet overeenkomen met wie wij zelf zijn en hoe wij zelf graag willen leven. Zo krijgt ieder zijn eigen levenslessen als vanzelf en zelfs van huis uit mee. Waarbij ons ‘zelf’ dikwijls in conflict is met de regels en voorwaarden die we meekrijgen en waaraan we verwacht worden te voldoen. Ik vraag aan de mensen die ik coach: Welke levensadviezen geef jij mee aan jouw kinderen, welke levenswijsheden leef je hen voor? Het bijzondere is dat iedereen deze vraag gemakkelijk beantwoord. Ze schudden heel gemakkelijk 5 tot 7 levensadviezen uit hun mouw. De levensadviezen, die zij aan hun kinderen meegeven zijn tevens de adviezen die zij aan hun ‘zelf’ geven. Ze komen voort uit wat het leven hun aan levenslessen heeft gegeven. Deze vraag en de beantwoording ervan heeft eigenlijk altijd tot effect dat er kwartjes vallen. Het geeft zo duidelijk weer dat ook zij, onderdeel zijn van een familiesysteem en dat ook zij hun eigen levenslessen in de vorm van levensadviezen doorgegeven aan hun kinderen. Levensadviezen die zij zélf, als reminder, op hun spiegel plakken om dichterbij hun ‘zelf’ te komen. Soms zijn ze gelijk aan die van hun ouders en vaker zijn ze positief tegenovergesteld, dus aangepast aan hun eigen leven en levenswijsheid. Als je je als ouder hiervan bewust bent, zul je ook meer bewust zijn van de ruimte die je je kinderen geeft om zichzelf te zijn.

Het leven is een reis, waarin we onszelf vinden. Onszelf terug vinden is best een lastige. Zeker wanneer je je niet bewust bent, dat je al vroeg in je leven probeert iemand te ‘worden’ en je onbewust meebeweegt met de leefregels die je meekrijgt vanuit je omgeving. Hierdoor ontwikkel je ook aardig wat kwaliteiten die je staande en alert houden en die je groei naar volwassenheid tegenhouden. Je blijft als het ware ‘hangen’ in kinderlijk reageren op situaties die van huis uit onveilig voelden, maar dat inmiddels niet meer zijn. Je verleden mengt zich dan met het heden en vertroebelt vaak je kijk op het leven en de mate waarin je gelooft zelf nog zeggenschap over je leven te hebben.

Onszelf vinden is de weg terug naar ons ‘zelf'. Michelangelo, de grote kunstenaar, zei eens dat hij uit het ruwe marmer enkel de beelden onthuld. Hij maakt ze niet, hij onthult ze. De beelden die al eeuwig in het ruwe marmer aanwezig zijn, bevrijd hij uit hun omhulsel. Zo is het ook met je ‘zelf’. Die is in jou aanwezig en hoef je enkel te onthullen, te ontdoen van alles wat je om je heen gebouwd hebt. In de basis is het enkel een bewustwordingsproces: een proces van ont-dekken, (los)laten, teruggeven wat niet van jou is of jou niet (meer) dient, tot je terug bent bij de kern. Een cliënt van mij vertelde hoe ze de muurtjes om haar heen, steen voor steen afbreekt, om weer ruimte voor haar ‘zelf’ te maken.

Diep van binnen willen we het leven denk ik allemaal wel echt leven. Echt leven: Twee betekenisvolle woorden. Echt als in waarachtig en leven als in voelen dat je leeft, dat je sprankelt, het vuur in jou voelt vlammen. Ieder geeft daar in zijn of haar leven een eigen invulling aan. De een zoekt avontuur, spanning, de spetters in het leven. De ander zoekt naar diepgang, stilte, geborgenheid. Het een is niet beter dan het andere. Waarachtigheid gaat over eerlijkheid, oprecht en echt, aandachtig zijn. Los van de invulling zijn deze twee waarden van grote betekenis. Waarachtig willen leven en die sprankeling hoor ik in verschillende bewoordingen terug in alle levensverhalen die ik ontrafeld heb. Waarbij in de loop van het leven het accent verschuift van een sprankelend leven naar een waarachtig leven. Beide blijven belangrijk, het accent verschuift met de leeftijd. Ik coachte een vrouw van 54, die vasthield aan haar verlangen om explosief en spetterend te leven. Het lukt alleen niet meer en daar had ze enorm last van, want daardoor leek het alsof ze aan het indutten was. Toen ik haar  vroeg wat ze nog zou willen doen bleek dat een zwierend leven ook een fijne, maar vooral een betere verwoording was voor wat ze nog wilde doen en hoe ze in het leven stond. Zo zie je dat woorden bekrachtigen maar ook een tegenovergestelde werking kunnen hebben als ze niet meer kloppend voor je zijn en je je er toch nog graag aan vasthoudt.

Op weg naar de 50 verschuift het accent van sprankelend naar waarachtig leven. De meeste 50-ers die ik coach willen niet meer iets of iemand worden, omdat ze voelen en zich bewust zijn dat het niet meer klopt. Dat ze iets nastreven dat steeds verder van hen af staat en de prijs om dat vol te houden hoog is. Die prijs gaat over de ruimte die overblijft om je ‘zelf’ te zijn en te doen wat jouw ‘zelf’, of jouw hart je ingeeft te doen. De urgentie om je ‘zelf’ te zijn en waarachtig te leven groeit. Stel dat niets jou meer in de weg staat, hoe ziet dan jouw leven eruit? Stel dat er niemand meekijkt, wat zou jij dan doen? Wat is dan jouw horizon in de volgende fase van je leven? Stemmen die niet gehoord zijn, waarheden die niet geuit mochten worden, mensen die niet gezien zijn, die anderen op de eerste plaats zetten en zelf in de schaduw stonden… Zij zoeken naar waarachtigheid. Zij zoeken eigenlijk hun ‘zelf’ en hun ’eigen spirit’. Hierbij gaat het over betekenis ontvangen, in plaats van betekenis geven aan je leven. Om die betekenis te ontvangen, tap je energie uit een andere bron, namelijk die van je bewustzijn. Ook dat is een proces en staat in dienst van je ‘zelf’ leren kennen. Het is een oneindig creatieproces van binnenuit naar buiten.

50 is een magische leeftijd. Wat ik hoor uit levensverhalen is dat op die leeftijd alles langzaam op z’n plek valt; Dit ben ik, met alles erop en eraan. Eigenlijk wil ik gewoon mezelf zijn, mijn eigen authenticiteit leven, hoor ik hen zeggen. Het is een onomkeerbaar besluit.

Je ‘zelf’ zijn op je 50-ste is een proces, waarbij je je opnieuw te verhouden hebt tot de wereld om je heen. Het vraagt best wat lef om je ‘zelf’ te zijn, om bij je ’zelf’ te blijven, jouw eigen horizon neer te zetten, te gaan staan en verantwoordelijkheid te nemen voor jouw eigen leven. Het vraagt moed om vaste patronen los te laten, jouw stem te laten horen en dat ook in daden om te zetten. Het vraagt om compassie met jezelf en met de mensen om je heen die jou zien veranderen en daarin meebewegen.

Toen ikzelf 50 werd, ben ik net als vele anderen, uit mijn ‘wordings’-project gestapt. Ik las het boek van Joris Vincken; ’Mijn hart heeft geen haast’. Mijn hart heeft geen haast, omdat het niet naar de toekomst rent, maar hier is, de reis in het nu onderzoekend. Joris nodigde me in zijn boek uit om een andere reis te beginnen. Niet naar een doel ergens in de toekomst, of om mijn kwaliteiten te ontdekken en mijn valkuilen om te buigen, maar een reis naar waar ik nu ben. Dus om werkelijk onderzoek te doen naar de puurheid van dit moment. Hoe bijzonder ik nu ben, hoe bijzonder jij bent, hoe bijzonder ieder van ons is. Altijd is er wel iets te schaven, te transformeren, te onderzoeken, uit te vinden, te repareren. Wat als ik dat stil leg en blij ben met wie ik nu ben; met alles wat ik in mij heb, mijn licht en mijn duister. Ik wilde zo graag een ‘heel' mens zijn. Maar als ik een deel van mij liever niet heb en dat wat ik niet heb wil hebben, wat blijft er dan van mijn ‘zelf’ over? Stel je eens voor, precies zoals je bent, zoals je leven is, dat dat geen fout is. Niet deel van een reis ergens naartoe, geen hoofdstuk uit een leerproces. Wat als dit moment, hier, nu, het doel is van mijn reis? Ik was dat jaar 50 geworden en ik dacht: Ja! Dit ben ik. Dit is wie ik ben geworden, met alles erop en eraan en dat is meer dan genoeg. Ik voel nog steeds de ruimte die dat gaf. De druk op mijn schouders die verdween, enkel door genoegen te nemen met wie ik ben en met wat ik in huis heb. Niet meer en ook niet minder. Ik loop mijn eigen pad en dat is een groot avontuur.